Kemik ve Yumuşak Doku Ameliyatlarında Planlama ve Hazırlık
Tedavide başarıyı artıran en önemli etkenlerden biri ameliyat öncesi iyi bir hazırlık ve cerrahi planlama yapmaktır. Her şeyden önce tanı doğru konmalı. Bunun için hasta iyi dinlenip, detaylı muayene edildikten sonra tetkikleri dikkatli incelenmelidir.
Tanı ve Hazırlık: Ameliyatın Temel Taşları
- Hasta Muayenesi ve Tetkikler
- Biyopsi: Tanıyı Kesinleştirmek İçin Önemli Adım
- Radyoloji Görüntülemelerinin Rolü
Kemik ve yumuşak doku tümörlerinde anamnez (hasta hikayesi) ve fizik muayeneden sonra radyoloji görüntülemeleri (röntgen, tomografi, emar vs) ile bir çok tümörün tanısı konulabilir ancak özellikle kötü huylu tümörlerin tanısını kesinleştirmek ve tedavi planlamasını yapabilmek için biyopsi yapılması zorunludur. Biyopsi işlemini çoğu zaman lokal anestezi ile kapalı iğne biyopsisi şeklinde gerçekleştirmekteyiz. Bazı kemik biyopsilerini anestezi ve görüntüleme eşliğinde yapmaktayız. Biyopsi işlemini cerrahi tedaviyi yapacak olan hekimin yapması önerilir.
Bu aşamada önemli olan bir nokta, hastanın tanısını koymak ve tedaviyi planlamak için sadece MR ya da tomografi raporuna güvenmemektir; bu durum geri dönüşü olmayan hatalara neden olabilir.
Tanısı kesinleşen hastanın ameliyat planlamasında dikkate alınması gereken unsurlar şunlardır:
- yaranın nereden açılacağı,
- tümörün çıkarılma şekli (intralezyonel olarak tümörü içten temizleme, marjinal olarak tümörü tek parça halinde çevresindeki sağlam dokulara zarar vermeden çıkarma ya da geniş olarak tümörü bir miktar çevre sağlam dokular ile temiz sınırlar ile çıkarma),
- tümörün damar ve sinirlere yakınlığı (özellikle kötü huylu tümörlerde bu yapılara bitişikse, tümörle birlikte bu yapılardan biri ya da birkaçı çıkarılıp ilgili branş hekimleri ile yeniden yapılandırılması),
- kötü huylu kemik tümörlerinde hangi seviyeden kemiğin kesileceği,
- kemik tümörlerinde tümör çıkarıldıktan sonra oluşan boşluğun nasıl doldurulacağı (kemik grefti, kemik çimentosu, tümör protezi, plak/vida/çivi vb.),
- aynı şekilde tümör ile birlikte çıkarılan kas / tendon veya sinir nedeniyle kaybedilen fonksiyonu yeniden kazanmak için sinir grefti ve/veya tendon transferleri planlanır.
Ameliyatta hangi malzemelerin kullanılacağı (turnike, skopi, burr, fenol, vasküler klip, mikroskop vb.), yaranın direk kapatılıp kapatılamayacağı, kapatılamayacaksa nasıl bir rekonstrüksiyonun yapılacağı (VAC ile gecikmiş kapama, cilt grefti, lokal flep veya serbest flep vb.) ve ameliyata başka branş hekiminin (plastik cerrahi, genel cerrahi, kalp damar cerrahı vb.) eşlik edip etmeyeceği cerrah tarafından planlanır.
Ameliyat Planlaması: Detaylı Stratejiler
- Yara Yeri ve Tümör Çıkarma Yöntemleri
- Damar ve Sinir Yakınlığı Değerlendirmesi
- Kemiğin Kesilme Seviyesi ve Boşluğun Doldurulması
Hasta ameliyat öncesi anestezi hekimi tarafından muayene edilip gerekli tetkikleri (kan, akciğer grafisi, EKG vs) değerlendirilir. Hastanın eşlik eden bir hastalığı olması durumunda gerek görürse diğer branş hekimlerinden (kardiyoloji, dahiliye, göğüs hastalıkları vs) konsültasyon isteyerek hastayı ilgili branş hekimine yönlendirir. Tüm değerlendirmelerden sonra ameliyat ile ilgili anestezi riski belirlenir.
Anestezi ve Hasta Değerlendirmesi
- Anestezi Hekimi Muayenesi ve Tetkikler
- Eşlik Eden Hastalıkların Değerlendirilmesi
- Anestezi Riskinin Belirlenmesi
Ameliyat öncesi planlamalardan bir tanesi de kan hazırlığıdır. Yapılacak ameliyata göre hiç hazırlık gerekmeyebileceği gibi çok ciddi sayıda kan hazırlığı da gerekebilir. Bunun için hasta yakınlarından ameliyat öncesi günlerde ameliyat olacağı hastanenin bölgesindeki Kızılay’a kan vermeleri istenir. Yara iyileşmesi açısından sigara kullanan hastaların ameliyat öncesi ve sonrası dönemde sigarayı bırakması beklenir. Özellikle kemik kaynamasını ilgilendiren ameliyatlarda sigaranın bırakılması ciddi önem arz etmektedir. Ameliyat öncesi 6-8 saat hastadan aç ve susuz kalmasını bekleriz. Hastanın yaşına göre bu süre değişebilir.
Ameliyat Öncesi Hazırlıklar: Detaylı Bakım ve Süreçler
- Kan Hazırlığı ve Kızılay İşbirliği
- Sigara Kullanımının Etkisi ve Bırakılması
- Açlık ve Susuzluk Süreleri
Ameliyattan bir gün önce hastanın özellikle ameliyat bölgesi olmak üzere keselenerek yıkanması enfeksiyon riskini düşürmek için önerilmektedir. Hastada aktif bir enfeksiyon durumu (akciğer ya da üst solunum yolu enfeksiyonu, idrar yolları enfeksiyonu, diş apsesi vs) var ise mevcut durum iyileşene kadar ameliyat ertelenebilir. Hasta özellikle aspirin ya da coumadin kullanıyor ise ameliyattan 5 gün öncesinde kesilip farklı kan sulandırıcı (Clexane gibi düşük molekül ağırlıklı Heparin vs) kullanması önerilir. Uzun süren ve ciddi kan kaybı beklenen ameliyatlarda özellikle hastanın genel durumuna göre ameliyat sonrası yoğun bakım gerekip gerekmiyeceği planlanır ve gerekirse ameliyatın olacağı gün yoğun bakımda yer ayrılır.
Özel Durumlar ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Enfeksiyon Durumu ve Ameliyatın Ertelenmesi
- Kan Sulandırıcı Kullanımı ve Değiştirilmesi
- Yoğun Bakım İhtimali ve Planlaması
